Toolkit huiselijk geweld en kindermishandeling
Deze toolkit is samengesteld voor de gemeente Goeree-Overflakkee als praktische ondersteuning voor professionals betrokken bij kinderen en gezinnen om kindermishandeling en huiselijk geweld in een vertrouwde setting tot een bespreekbaar onderwerp te maken. Ook is zo gemakkelijk informatie over het thema te vinden.
De toolkit bestaat uit drie onderdelen:
- Voor professionals: Tips voor de praktijk
Tips, Trucs, handvatten om signalen van kindermishandeling beter te herkennen en mee aan de slag te gaan. Hoe ga je het gesprek aan?
- Voor professionals: Wettelijke kader en regels
​Informatie over onder andere het wettelijke kader, de meldcode, de verwijsindex, de aandachtsfunctionaris, privacy, consultatie en trainingen.
- Voor iedereen: Algemene informatie
Informatie die te maken heeft met kindermishandeling en huiselijk geweld
Omschrijving
DEEL 1: Voor professionals: Tips voor de praktijk
Signalen
Heb je een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld? Of wil je weten of het gedrag van een kind of ouder passend is bij de leeftijd of omstandigheden?
- Op Signalenkaart.nl(externe link) staat per (leeftijds)categorie een handreiking om zo vroeg mogelijk te signaleren én het leidt je door de meldcode
- Herken signalen bij het kind op ikvermoedhuiselijkgeweld.nl(externe link).
- Hoe herken je kindermishandeling? Kijk op veiligmetdemeldcode.nl(externe link) hoe je kindermishandeling kunt herkennen.
- Werkenmetdemeldcode.nl(externe link)
- Met de Qurve-app over kindermishandeling(externe link) van Augeo ontvang je dertig dagen lang een bericht met een tip of vraag die te maken heeft met dat onderwerp.
Beschermende en risicofactoren
Kindermishandeling is het gevolg van een combinatie van uiteenlopende risicofactoren. Beschermende factoren kunnen bescherming bieden, waardoor kindermishandeling zich ondanks die risico's niet voordoet. Wat gaat er goed, is er voldoende draagkracht, is er bereidheid om te veranderen? Op https://www.nji.nl(externe link) wordt dit duidelijk uitgelegd door Het Nederlands Jeugdinstituut.
Signalen van specifiek seksueel geweld
Voor vermoedens van seksueel onwenselijk/grensoverschrijdend gedrag of zorgen over de seksuele ontwikkeling van een kind/jongere is er veel informatie te vinden op centrumseksueelgeweld.nl(externe link). Bekijk deze video(externe link) voor uitleg over welke vormen van seksueel misbruik van jongeren er zijn. Op Signalenkaart.nl(externe link) zijn ook specifieke signalen bij seksueel misbruik te vinden.
In gesprek met een kind/jongere
Mishandelde kinderen en jongeren praten vaak niet uit zichzelf over wat hen overkomt. Ze vinden het belangrijk dat jij als professional oprechte interesse toont, naar hen luistert en hun mening in overweging neemt. Hoe stel je je op en welke vragen stel je?
Op de website van Augeo vind je hiervoor tips(externe link), ook als een kind om geheimhouding(externe link) vraagt, hoe je kinderen steunt(externe link) en een handige 10 punten-checklist(externe link). In de Handreiking Participatie van kinderen in de Meldcode(externe link) (PDF) in opdracht van het ministerie van VWS is Augeo één van de auteurs die uitlegt waarom het belangrijk is om kinderen bij elke stap van de meldcode te betrekken.
Bij de Academie voor Praten met Kinderen is onder andere een praktijkboek(externe link) te bestellen over Praten met Kinderen over Kindermishandeling te vinden en wat te doen als je het niet verder mag vertellen(externe link).
Op de website van het Centrum Seksueel Geweld is een deel van de website specifiek voor kinderen: centrumseksueelgeweld.nl(externe link). In deze video(externe link) wordt uitgelegd wat je moet vragen en hoe je moet reageren als een kind je vertelt over seksueel misbruik.
Op de website Veilig met de Meldcode staan 8 tips voor een gesprek met een leerling(externe link).
Ook het Nederlands Jeugdinstituut geeft handvatten, net als de website Ikvermoedhuiselijkgeweld.nl(externe link) van de Rijksoverheid
In gesprek met de ouders/verzorgers
Een gesprek voeren met ouders over (vermoedens van) kindermishandeling of huiselijk geweld vraagt het nodige van de professional. De houding die je daarbij aanneemt is belangrijk. In onderstaande links staan handvatten om je voor te bereiden op een dergelijk gesprek.
- Je komt er pas achter als je het vraagt(externe link) op de website Ikvermoedhuiselijkgeweld.nl.
- 8 tips voor een gesprek met ouders(externe link) op de website Veiligmetdemeldcode.nl.
- Oplossingsgerichte vragen stellen(externe link). Daarvoor vind je meer op de website van het Nederlands Jeugd Instituut.
- Protocol GGZ(externe link), te vinden op de website Handelingsprotocol.nl Tip: onderaan staan extra tips voor migrantengezinnen.
Gastlessen/lespakket
Wil je in je klas of in je team aan de slag met het thema huiselijk geweld en kindermishandeling? Er zijn lespakketten beschikbaar, ook zijn gastlessen mogelijk.
- De jongeren van de Jongerentaskforce(externe link) van Augeo Foundation delen hun ervaringen in bijvoorbeeld workshops of gastlessen voor professionals.
- Het Klokhuis(externe link) heeft vier afleveringen gemaakt over kindermishandeling. Daarbij is ook een gratis lespakket voor groep 6, 7 en 8 te downloaden.
- De ervaringsdeskundigen van Team-Kim hebben een scholenproject(externe link), met gastlessen.
- Maak samen met schildpad Schildje(externe link) kindermishandeling bespreekbaar voor de allerkleinsten. Met lespakket.
- Op de website van Leren Signaleren(externe link) kunnen docenten inspiratie opdoen om lessen voor te bereiden voor 12-plussers.
- Compaiz heeft een lespakket(externe link) voor groep 7/8, specifiek voor complexe echtscheidingssituaties/
- Voor klas 1 en 2 Voortgezet onderwijs is er ook het theaterstuk Blauwe Plekken(externe link), een bewerking van het bekende boek.
DEEL 2: Voor professionals: Wettelijke kaders en regels
Meldcode
Huiselijk geweld en kindermishandeling is een groot probleem en kent vele verschijningsvormen. De impact en de gevolgen zijn groot. Daarom is het belangrijk dat organisaties alert zijn op signalen en daarnaar handelen. Iedereen die werkt met kinderen en volwassenen, moet bij een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld werken volgens de stappen van de meldcode, zo is vastgelegd in de wet. Dat geldt voor professionals die werken in de gezondheidszorg, onderwijs, kinderopvang, maatschappelijke ondersteuning, jeugdhulp, gemeenten en justitie. Werkgevers in deze sectoren moeten de meldcode vaststellen en vertalen naar hun dagelijkse praktijk: wie zet welke stappen bij een vermoeden?
De meldcode is vanaf 1 januari 2019 uitgebreid met een afwegingskader.
Wat zijn nuttige websites over de meldcode in het algemeen?
- Op Signalenkaart.nl(externe link) staat per (leeftijds)categorie een handreiking om zo vroeg mogelijk te signaleren én het leidt je door de meldcode
- Op de website van de Rijksoverheid(externe link) is de meldcode uitgelegd.
- Speciaal voor het onderwijs is er de website Veilig met de meldcode(externe link).
- Augeo(externe link) versterkt professionals in hun aanpak van kindermishandeling.
- Gemeente Rotterdam heeft op Werkenmetdemeldcode.nl(externe link) veel informatie overzichtelijk bij elkaar gezet.
- De Beweging tegen Kindermishandeling(externe link) is een initiatief van de verschillende organisaties in het onderwijs, waaronder de PO Raad.
- Download de gratis Meldcode app voor iPhone/iPad(externe link) of Android(externe link). Er zijn twee apps waarvan een specifiek voor kinderopvang en onderwijs.
Professionals die specifieke kennis willen opdoen over hoe te voldoen aan de wettelijke eisen omtrent de meldcode kunnen voor (online) cursussen terecht op de website van Augeo(externe link).
De onderwijspartijen van de Beweging tegen Kindermishandeling (BtK) hebben zelf een handelingskader voor het onderwijs ontwikkeld, meer informatie is te vinden op de website van de PO-raad(externe link).
Verwijsindex (Signaleren zorg)
Het komt voor dat meerdere hulpverleners betrokken zijn bij hetzelfde kind of jongere, of bij hetzelfde gezin. Dat weten zij niet altijd van elkaar. De verwijsindex (VIR) helpt beroepskrachten elkaar snel en makkelijk te vinden, zodat zij kunnen samenwerken en kinderen en jongeren beter kunnen helpen
De gemeente beheert de lokale verwijsindex. Hulpverleners en andere professionals zijn verplicht (Jeugdwet) de verwijsindex te gebruiken als zij zorgen hebben over het welzijn van een kind tussen 0 en 23 jaar. Op de website van de gemeente Goeree-Overflakkee vindt u meer informatie over de verwijsindex.
Consultatie en advies
Voor advies, ondersteuning, of om jezelf/collega’s te helpen een inschatting te maken rond huiselijk geweld en kindermishandeling is het mogelijk een consult aan te vragen bij Veilig Thuis(externe link) (lokale afdeling, Rotterdam Rijnmond(externe link)). Dat kan ook zonder al de naam van het gezin te noemen. Ook zijn er hulpmiddelen om meer helderheid te krijgen over je vermoedens en de te nemen stappen, kijk bijvoorbeeld of de signalenkaart(externe link) of de 10-puntenchecklist van Augeo(externe link). Regionaal wordt een Centrum voor huiselijk geweld en kindermishandeling ingericht waar casuïstiek besproken wordt dat het lokale veld en bevoegdheid overstijgt. Dit is nog niet operationeel.
Daarnaast is de aandachtsfunctionaris Huiselijk Geweld en Kindermishandeling van je eigen organisatie zeker ook het noemen waard.
Aandachtsfunctionaris Huiselijk geweld en Kindermishandeling
De aandachtsfunctionaris draagt zorg voor de implementatie, het hanteren en borgen van de meldcode, zodat huiselijk geweld en kindermishandeling eerder worden gesignaleerd, hulp geboden wordt en het geweld eerder stopt. In onderstaande links staat meer over de aandachtsfunctionaris.
- De gemeente Amsterdam heeft een toolkit(externe link) laten ontwikkelen met praktische informatie voor in het dagelijks werk als aandachtsfunctionaris.
- Er is een landelijke vakgroep voor Aandachtsfunctionarissen, de LVAK(externe link).
- Het Nederlands Jeugdinstituut heeft een dossier over kindermishandeling(externe link).
- Vanuit het Servicepunt Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Rotterdam is er een toolkit rond de meldcode(externe link) ontwikkeld. Onder meer zitten daar de 5-stappenkaartjes van de meldcode in en de signaleringskaart.
Hulp inschakelen via de gemeente
Als je, nadat de zorgen zijn gedeeld met de ouders/verzorgers van de leerling, samen tot de conclusie bent gekomen dat ondersteuning gewenst is kan het gezin aangemeld worden bij het zorgloket van de gemeente.
De aanmelding kan gedaan worden door de ouders of door de professional, met toestemming van de ouders (en de jongere vanaf 16 jaar).
Informatie delen
Als er zorgen zijn over huiselijk geweld en kindermishandeling is het belangrijk te weten wanneer je informatie moet delen, op welke wijze je dit kan doen en hoe de privacy van de cliënt geregeld is.
- 'Informatie over een gezin delen mag vaker dan je denkt’(externe link) - interview met een senior adviseur bij het Toezicht Sociaal Domein in Augeo Magazine.
- Hoe werkt het delen van informatie in het Sociaal Domein? De website Informatie delen in het sociaal domein(externe link) van het Toezicht Sociaal Domein helpt je stap voor stap.
- Bij Veilig Thuis(externe link) kun je een weegformulier invullen én voor insturen vertrouwelijk overleggen over de te vermelden informatie.
De PrivacyApp(externe link) van de Rijksoverheid. Wat kun je delen en wat niet? Voor onderwijs is er een speciale privacy-tool(externe link).
DEEL 3: Voor iedereen: algemene informatie
Geweld stopt niet vanzelf! Samen zorgen we ervoor dat het stopt. Voel jij je thuis niet veilig of is er geweld bij jou thuis? Of heb je het vermoeden dat er iemand in je omgeving wordt mishandeld? Blijf er niet mee lopen, maar zoek hulp!
Kijk bijvoorbeeld op ikvermoedhuiselijkgeweld.nl.(externe link) Daar kun je zien hoe je in actie kunt komen. Je kan ook bellen met Veilig Thuis Rotterdam Rijnmond op 0800-2000 (24/7 gratis bereikbaar). Ze kunnen je advies geven. Bellen kan eventueel anoniem. Bel bij directe nood en/of acute onveiligheid 112, het landelijke alarmnummer van de politie.
Specifieke informatie voor kinderen
Wanneer jij als kind of jongere meer wil weten over wat huiselijk geweld en kindermishandeling betekent, wie je kan helpen of wat je rechten zijn, dan kunnen onderstaande sites je hierbij helpen. Als professional kan je kinderen wijzen op deze sites.
- Wat als het thuis niet leuk is en je voelt je onveilig? Informatie voor kinderen is te vinden op veiligthuisrr.nl/voor-kinderen(externe link).
- Jij hebt recht op privacy. Of je nu thuis woont, bij pleegouders of in een instelling. Niemand mag informatie over jou zomaar delen of in een dossier opnemen. Wat mag wel en wat mag niet? Dat vind je op de PrivacyApp(externe link).
- 'Het is niet jouw schuld': centrumseksueelgeweld.nl(externe link).
- Je kunt de Kindertelefoon bellen als je met hen wilt praten over iets (anoniem en gratis) van 11:00 tot 21:00 op 0800-0432. Of chatten via: kindertelefoon.nl(externe link).
- In deze video(externe link) vertelt Mirthe vertelt aan het Jeugdjournaal hoe zij werd mishandeld werd en hoe zij hulp kreeg op school.
Specifieke informatie voor ouders/verzorgers
Als er zorgen zijn over kinderen met betrekking tot huiselijk geweld en kindermishandeling wil je wellicht als ouder/verzorger meer weten over hoe met deze zorgen wordt omgegaan.
- Op veiligthuis.nl(externe link) (lokaal: veiligthuisrr.nl(externe link)) is meer informatie hierover te vinden.
- Hoe wordt er omgegaan met de privacy? Wat komt wel en wat komt niet in een dossier? Dat is te vinden in de PrivacyApp(externe link).
- Regionaal wordt een Centrum voor huiselijk geweld en kindermishandeling ingericht met een inloopfunctie voor inwoners. Dit is nog niet operationeel.