Verslag bijeenkomst boeren met perspectief op 9 november 2022 in Sommelsdijk

Georganiseerd door de gemeente Goeree-Overflakkee in samenwerking met adviesbureau Boerenverstand. 

Aanwezig: ruim 120 agrariërs 

Programma: 

19.30   Aftrap door Wouter de Jong (adviesbureau Boerenverstand) 
19.35   Welkomstwoord door burgemeester Ada Grootenboer 
19.40   Inleiding door wethouder Henk van Putten 
19.50   Hanneke de Baar en Wibo van der Linde 
19.55   Filmpje gedeputeerde Zuid-Holland Jeannette Baljeu 
20.00   Frank Verhoeven (bureau Boerenverstand): “sturen op doelen en de boer weer aan het roer” 
20.15   Meningen peilen, discussie met de zaal en ruimte voor een eigen plan/gebiedsofferte 
20.50   Vervolgafspraken en mogelijk een vervolg via een werkgroep 
21.00   Afsluiting 

1. Toespraak burgemeester Ada Grootenboer

Goedenavond,

Wat fijn dat u met zo’n grote groep ondernemers in bent gegaan op de uitnodiging voor deze bijeenkomst. Namens het gemeentebestuur heet ik u van harte welkom. Vanavond willen we met elkaar in gesprek over de toekomst van onze mooie agrarische sector. En verkennen hoe we met elkaar de grote uitdagingen het hoofd kunnen bieden.  

We hebben goede vruchtbare grond op Goeree-Overflakkee. Dat werd mij al heel snel duidelijk toen ik burgemeester werd van Goeree-Overflakkee. Goede grond om gewassen te verbouwen waar we vertrouwd mee zijn geraakt. Denk aan de aardappelen (pootgoed), suikerbieten, tarwe en inmiddels nog veel meer. Goede grond voor dier en mens, goede grond om te ondernemen. 

In de gesprekken die ik in de afgelopen jaren met u mocht voeren, proef ik een enorme trots. Een trots op ons eiland. Op uw onderneming. En, grote passie voor het vak. Een vak dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. En dat zie ik ook terug in de samenstelling van de groep vanavond. Het doet me goed dat er veel jonge ondernemers aanwezig zijn. De opvolging ligt op Goeree-Overflakkee ook hoger dan in andere gebieden. Ook daar mogen we trots op zijn, het is een lijn die we graag voort willen zetten.

Ik zie ondernemers die geen moeite hebben om voor dag en dauw op te staan. Die genieten van deze manier van leven, van de vrijheid die het boeren hen geeft. En tegelijkertijd is er naast die vrijheid juist een afhankelijkheid van externe factoren. Factoren waar zij weinig tot geen invloed op hebben. Invloeden van buitenaf. Wet- en regelgeving. Extreme weersomstandigheden. Droogte of natheid. Ik kan mij voorstellen dat dit enorm frustrerend kan zijn, maar ik geloof dat elke agrariër zijn of haar weg vindt om daar het beste van te maken. Het hoort erbij. Dat hoort bij ondernemerschap. Blijven ontwikkelen, kansen zien en innoveren. Aanpassen aan wat de situatie vraagt. Steeds beter worden. En jullie zijn er goed in. De agrarische sector op Goeree-Overflakkee behoort tot de top van Nederland, nee in de wereld, ook als het gaat om thema’s als duurzaamheid en innovatie loopt u voorop.
Maar het laatste half jaar – en eigenlijk al voordat de stikstofkaart in juni werd gepubliceerd – zagen we met elkaar dat het niet de goede kant opging. Er waren zorgen, maar ook frustratie en boosheid. Als gemeentebestuur hebben we altijd de goede samenwerking en contacten gewaardeerd met jullie. Tuurlijk, er zijn momenten geweest dat er tegengestelde belangen waren. Maar ook op die momenten wisten we elkaar te respecteren. We wisten elkaar te vinden. Maar, de laatste periode merkten we met elkaar dat het lastiger werd. Wij/zij, dat is wat we met elkaar niet wilden. Maar het leek op een gegeven moment bijna niet te voorkomen. 

Vanaf het begin hebben we heel veel begrip voor jullie protest, boosheid, frustratie. Natuurlijk, we begrepen het gevoel dat er over jullie hoofden werd bepaald, dat jullie buitenspel werden gezet, wel heel makkelijk en zonder rekening te houden of te luisteren naar jullie verhaal. ‘De kortetermijnvisie van de politiek vormt momenteel de grootste bedreiging van de agrarische ondernemers’, zo concludeerde LTO in hun concept-toekomstvisie 2030 dit jaar. Vergezichten zonder gedegen uitvoering, wisselend beleid en telkens weer verleggen van de koers. Laten we nou niet kijken naar een kabinetsperiode, maar naar een generatie, was de oproep. De frustratie was heel begrijpelijk en logisch. 

Wat ben ik blij dat het is gelukt dat we in deze periode niet tegenover elkaar zijn komen te staan. Dat we elkaars positie begrepen en ook begrepen dat onze beste reactie was om er samen mee aan de slag te gaan. En ja, dat was soms best lastig. Er waren ludieke protesten met kinderen en trekkers voor een raadsvergadering, maar ook pittige discussies en boosheid. Het belang is dan ook enorm groot. Het gaat om jullie bedrijven, om jullie leven, om jullie toekomst. Maar daarmee gaat het ook om onze toekomst. De toekomst van onze boeren, ons eiland, onze trots. En dus gaan we dit wat ons betreft samen aan.  Ja, er zijn grote uitdagingen. En ja, we hebben nog niet alle antwoorden. Maar we weten wel dat wij als Goeree-Overflakkee met elkaar hier een weg in kunnen vinden. Doen wat goed is, wat past bij ons. Wat recht doet. Want goede grond is het op Goeree-Overflakkee en het blijft goede grond. Laten we daar ook in de toekomst samen voor zorgen zodat we er, met elkaar, goed gebruik van kunnen blijven maken.

2. Toespraak wethouder Henk van Putten

Goedenavond allemaal,

Jullie hebben mijn carrière als wethouder landbouw een vliegende start gegeven. De dag na mijn installatie was een deel van jullie aanwezig in de raadzaal. De vraag van de kinderen: ‘Kan ik nog boer worden’ heeft mij geraakt en  een enorme duw gegeven met het werk dat ik mag verrichten.  

Het doet me écht goed om te zien dat zo’n grote groep ondernemers op deze bijeenkomst is afgekomen. Hier in het nieuwe gebouw van De Beroepscampus. Onze bijeenkomst past ook goed bij de filosofie achter de beroepscampus. Dit is namelijk de plaats waar vroeger de Groene school stond. Naast natuurlijk de scholieren is het de plaats waar de drie O’s elkaar ontmoeten: Ondernemers, Onderwijs en Overheid. Door goed met elkaar samen te werken, kunnen we inspelen op de behoeften uit het bedrijfsleven. Aan de andere kant inspelen op ontwikkelingen in de arbeidsmarkt en op technologische ontwikkelingen. Innovatie speelt hierbij een cruciale rol. Zo vinden we met elkaar een antwoord op de uitdagingen van de toekomst, in dit geval op de arbeidsmarkt. 

Ik wens dat wij, zoals vanavond hier aanwezig, op dezelfde manier samen aan de slag kunnen met de uitdagingen waar de agrarische sector op dit moment voor staat. Samen op zoek naar antwoorden op de moeilijke – soms naar het lijkt onmogelijke – vragen die op ons pad gekomen zijn. Vragen die de agrarische sector op ons eiland raken.

Misschien heeft u zich het in de afgelopen periode wel afgevraagd. Welke rol heeft de gemeente eigenlijk in het opstellen en uitvoeren van het NPLG? Daar kan ik kort over zijn, in formele zin: geen. Het beleid wordt door het rijk opgesteld en de uitvoering ligt bij de provincie. Dat is dan makkelijk voor de gemeente! Nou, nee niet bepaald. Ik kan u vertellen dat het voor mij als wethouder, maar voor ons als college best een worsteling is. Wij steunen als gemeente de agrarische sector, maar wat kunnen we concreet? Wij willen wèl graag samen met jullie onderdeel zijn van de oplossing. We zijn daarom het gesprek aangegaan met de provincie Zuid-Holland, onder meer met gedeputeerde Jeannette Baljeu. Zij weet van onze bijeenkomst van vanavond af en heeft ook een videoboodschap voor ons gemaakt, dat krijgt u straks te zien. Uit de gesprekken met de provincie kwam naar voren dat er ruimte is voor een lokaal NPLG-plan. Ruimte voor een plan dat samen met vertegenwoordigers uit de sector wordt gemaakt. Laten we samen die ruimte pakken op Goeree-Overflakkee. 

De geschiedenis leert ook dat de landbouw op Goeree-Overflakkee veel heeft moeten doorstaan maar Goeree-Overflakkee boerde voort. 

Daarom ben ik blij dat u vanavond naar de bijeenkomst gekomen bent. Ik wil u van harte uitnodigen om vanavond uw vragen, uw zorgen of ideeën in te brengen. Om samen in gesprek te gaan over de vraag: hoe pakken we op Goeree-Overflakkee de regie? Boeren met perspectief, daar streven we naar. Doet u mee? Dank u wel.

3. Presentatie Frank Verhoeven 

In deze presentatie gaf agrarisch ondernemer Frank Verhoeven zijn visie op de opgaves die op de agrarische sector afkomen. Daarbij lichtte hij een aantal mogelijke oplossingsrichtingen toe, die naar zijn mening kunnen bijdragen in de aanpak voor Goeree-Overflakkee.

Voor de PowerPointpresentatie verwijzen we u naar het bestand ‘Bijlage 1_presentatie Frank Verhoeven’ 

4: Uitkomsten posters 

Voor aanvang van de bijeenkomst konden deelnemers input geven aan de hand van twee vragen, zie posters hieronder.

Welke vraag moeten we volgens u vanavond bespreken?

• Hoe snel we deze onzin achter ons kunnen laten?
• Wat wil het college?
• Wanneer kunnen we weer gewoon boer zijn?
• Zijn er al ideeën hoe we dit aan kunnen pakken?
• Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het "behapbaar: wordt?
• Wat gaat de overheid (Rijk) en provincie Zuid-Holland ons opleggen?
• Wat gaat er met de zonering rond Natura 200 gebeuren?
• Is er onderscheid tussen biologisch en gangbaar?
• Hebben onze jonge boeren in dit vak nog toekomst/
• Hoe kan de gemeente het verschil maken?
• Wie is er eindverantwoordelijk voor het plan?

Wanneer is de avond voor u geslaagd?

• Als er écht iets gedaan wordt met de gemaakte opmerkingen van vanavond.
• Ik denk niet dat dit gaat lukken
• Als er realistische doelen (het moet behapbaar zijn) gesteld gaan worden!
• Als er volledige transparantie (vanuit de overheid) is over dit plan.
• Als de gemeente inziet dat wij al koploper zijn qua productiviteit, duurzaamheid en innovatie (daarom werken met duidelijke werkbare kaders en niet dingen strak opleggen).
• Als we niet met "dezelfde" dooddoeners naar huis gestuurd worden (ja, we behoren bij de top maar nu concreet).

5. Plenaire bespreking met ondernemers 

In het tweede deel van de bijeenkomst was er voor ondernemers ruimte om vragen te stellen en/of opmerkingen te maken. Hierbij werden – kort samengevat – door sommigen van hen opmerkingen gemaakt over de volgende thema’s:

Brussel bepaalt 

Het landbouwbeleid komt uit Brussel. Zij bepalen voor de landbouw het beleid. Hoe kan de gemeente Goeree-Overflakkee dan het verschil maken? Het gaat om landbouw en exporten. Het Brussels perspectief geeft zorgen. Dit initiatief, de opkomst en saamhorigheid vanavond is super. Bij het vervolg moeten we rekening houden met beleid van Brussel, Rijk, Provincie maar ook Natuurpartijen en Waterschap. 

Het is breder dan landbouw 

Worden andere ondernemers ook betrokken bij reductiedoelen. Alles wordt bij de landbouw neergelegd terwijl andere ondernemingen ook kunnen bijdragen. Het moet breder worden bekeken. Deze vraag wordt ook landelijk gesteld door de gemeente. Deze programma’s zijn nog niet bekend maar de gemeente is hier alert op. 

Is een lokaal plan wel genoeg? 

We kunnen een plan voor Goeree-Overflakkee opstellen maar de angst is dat het nog steeds niet genoeg is. Er is veel negativiteit over de sector bij de overheid. Het is goed om toch het plan op te zetten en het heft in eigen hand te nemen. 
Nee is ook een antwoord dat mag worden aangegeven aan Brussel mocht blijken dat bijvoorbeeld een reductie van 30 % nog niet voldoende wordt geacht. 

Voorkomen dat andere partijen invulling geven aan ons gebied 

Kent u het rapport Mooi Nederland? Daar zijn nog een aantal kleine gebieden landbouw en de rest van Nederland is een park. We willen voorkomen dat andere komen met de invulling voor ons gebied. Het proces moet worden omgedraaid. De lobby van natuurpartijen is groter dan die van de LTO dus we moeten zelf aan de slag om te laten zien wat op Goeree-Overflakkee gebeurt. 

Den Haag weet niet wat we al doen 

Vanuit de sector wordt al heel veel gedaan. Als Den Haag nog niet weet wat we doen, wat kunnen we dan nog meer doen? We moeten op papier zetten wat we op Goeree-Overflakkee doen, inzichtelijk maken. Laten zien wat we goed doen en dit in een gemeenschappelijk verhaal neerzetten richting overheid. 

We moeten zekerheid hebben 

Graag een visie op vermindering stikstof. Er liggen nog veel vragen, er zijn ook bij de provincie nog veel onduidelijkheden. Wij zijn mensen van de praktijk en dat moeten we zichtbaar maken. We moeten onze eigen eisen stellen als we dit doen dan moeten we zekerheid hebben. We moeten een nulpunt neerzetten op papier. Als we niks doen wordt alles over ons heen gestort. 

Optrekken met andere partijen 

Complimenten dat er zo veel mensen bijeen zijn, de saamhorigheid is groot. De Hoeksche Waard is ook bezig met een plan. Het is verstandig om samen met hen op te trekken. 

Budget 

Is er budget beschikbaar als iemand zitting heeft in de werkgroep? Hier zal naar worden gekeken in overleg met de provincie.  

6. Onthulling vlag 

‘Gemeente Goeree-Overflakkee is trots op haar boeren’. Zo luidt de tekst op de vlag die aan het eind van de bijeenkomst werd onthuld. Hiermee draagt de gemeente Goeree-Overflakkee haar trots uit op de agrarische sector.

7: Opzet voor het vervolg

Welke opgaves gaan we aanpakken? En wat heeft de boer vervolgens nodig om opgaves te halen en een beter verdienmodel te ontwikkelen? De zoektocht naar een beter verdienmodel voor de boer verloopt langst drie assen: aan de basis staan altijd lagere kosten door beter vakmanschap: zo moet beter bodembeheer, gezondere gewassen met minder middelen, ook geld opleveren. Vervolgens zijn er mogelijke inkomsten die gaan via het product, via de keten (de consument betaalt) of via diensten (de burger betaalt).  
 
Een ondernemer kan hier verschillende transitiepaden kiezen. Hoewel de opgaves voor elk bedrijf van toepassing zijn en iedereen kan bijdragen aan oplossingen, zijn keuzes voor de toekomst heel persoonlijk. 

Hoe kan de gemeente gaan faciliteren in de zoektocht: waar sta ik nu? En wat zijn de routes voor de toekomst? 

We gaan van start met een werkgroep als opmaat naar een gebiedsofferte  

Hierbij denken we aan de volgende stappen: 

• Opgaves nog concreter maken (samen met de provincie: detailkaarten van de opgaves voor GO: bodem, water, verzilting, natuur, enz.)  
• KPI’s van bedrijven in beeld te brengen: waar staat u?  
• Verschillende transitieroutes op het eiland uitwerken als ook de benodigdheden voor dergelijke scenario’s 
• Boerencoaches instellen die bedrijven kunnen ondersteunen bij het in beeld brengen van de KPI’s en later bij de terugkoppeling 
• Neerzetten van een traject, met bijeenkomsten waarbij de voortgang en de resultaten regelmatig met elkaar besproken worden  
• Verkennen traject van belonen voor prestaties met stakeholders rondom de boer 
• Organiseren ondersteunende activiteiten, bedrijfsbezoeken, demo’s, enz.